डा.लाल-श्याँकारेलु रापचा
अचेल नेपालका आदिवासी भूमिपुत्री)हरूको नाममा विभिन्नखाले टाँचा वा लाञ्छनाहरूले मूलधारका पत्रपत्रिकाको पाना भरिने गरेको छ । सर्सर्ती हेर्दा ती आक्षेपका कोकोहोलो यस्ता छन्- "जातीय आवेश, विभाजन रेखा, नेपाललाई युगोस्लाभिया भै+m विलय गराउने खेल, देशलाई लेबनानको कुबाटोतिर धकेल्ने कार्य, श्रीलंका, भुटान, सोमालियापथ र लेण्डुप दोर्जेहरूको जन्म" आदि ।
नागरिकतान्त्रिक सङ्घीय गणतन्त्र नेपालसम्म आइपुग्दा राज्यको तीनै अङ्गदेखि शैक्षिक, सञ्चार, आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक र न्यायिक क्षेत्रहरूमा नब्बे प्रतिशत हिस्सा ओगट्ने चिन्तक जात यो पल यसरी लाञ्छनैलाञ्छनामा अल्भिmएको छ । यी लाञ्छनाहरूमा घोत्लिँदा म आफूसँग प्रश्न गर्छु- "आजकलका +२ का कल्कलाउँदा शिक्षार्थीहरूले पनि भन्ने गरेको एक्काइसौं शताब्दीको नेपालमा एब्सोल्युट -निरपेक्ष) जातिवादको पक्षधर को हो ? उनीहरू नेपाललाई किन लेबनानको कुबाटोतिर डोर्याइरहेछन् ? दोस्रो युगोस्लाभिया बनाउन किन खोजिरहेछन् ? किन रुवान्डा र नाइजेरिया बनाउन खोजिरहेका छन् वा किन लेन्डुप दोर्जेहरूको अवतार हुन खोजिरहेछन् हँ ?"
कल्पिन्छु- यहाँ भनिएको "जातीय आवेश र विभाजनको रेखा" नहुने हो भने यस एक्काइसौं शताब्दीको हाम्रो सङ्घीय गणतन्त्र नेपाल इन्द्रपुरी नै हुने थियो । हुन पनि कैयन् अलङ्कारले सुशोभित हाम्रा विगत र वर्तमानका कविहरूले पनि नेपालबारे कान्तिपुरीदेखि स्वर्गपुरीसम्मको माहात्म्य गाएका छन् । झनै कवि मविवि शाहले त सारा नेपाललाई नै 'रारा हौ कि अप्सरा' भनी अप्सरापुरीकै उपमा दिएका छन् ।
आज नेपाललाई यी सबै युटोपिया -स्वैरकाल्पनिक) इन्द्रपुरी, कान्तिपुरी, स्वर्गपुरी र अप्सरापुरी हुनबाट रोकेर यमपुरीको यात्रामा धकेल्ने कारकतत्व नै यी विचारक जात अनुसार "जातीय आवेश र विभाजनको रेखा" नै हुन् । अनि यी जातीय आवेश र विभाजन रेखा भनेका चाहिँ के हुन् त ? सरल भाषामा नेपालको अहिलेको राजनीतिक भू-सिमानामा ठाडो-तेर्सोमा रहेका आदिवासी भूमिपुत्र-ी)हरूको जातीय, भाषिक र सांस्कृतिक पहिचान नै राज्यपुनर्संरचनाको आधार हुनुपर्ने बहस हो ।
नेपाल सभ्यताको अभ्युदयमा गोपाल-महिषपालदेखि किराँत-ी) सभ्यता हुँदै आजको यो जिउँदो इतिहासको मोडमा आइपुगेको घडीमा वर्तमानको सग्लो नेपाल आर्जेका यी बिचरा भूमिपुत्र-ी)हरूलाई जातिवादी र विभाजनकारी बिल्ला भिराउनु नै एब्सोल्युट जातवादको दुःखदायी उदयको रूपमा सम्पूर्ण भूमिपुत्र-ी)हरूले बुभ\mन ढिलाइ गर्नुहुँदैन भन्ने मूल सन्देश वरिपरि नै यो लेख केन्दि्रत छ ।
यहाँ ओल्लो किराँतको शिक्षालयहरूमा प्राथमिकदेखि माध्यमिक शिक्षासम्म हासिल गर्दाको दिनहरूमा नेपाली भाषाका गुरुहरूले घोकाएको केही हरफलाई संस्करणसहित सम्झन चाहन्छु-
तिघ्रे र पर्वते स्वाँठे आदिवासी नाम
परेका छौं हामी खस-मनुवादी पञ्जामा
हामीकन हरे पारुहोपो Û शान्ति र चैन
सपनाबीच पनि आज रतिभर छैन ।
यी परिमार्जित हरफ राममणि आ.दी.सम्म आइपुग्दा यस्तो लेखिन पुगेको छ । उनै राममणिले संवत् २०१० सालमा लेखेथे-
"तिघ्रे र पर्वते स्वाँठे जुन हाम्रा दाज्यु-भाइ छन् ।
ती तेही रही वाचुन, हुनु पर्दैन सभ्य ती ।।
अयोग्य, मतुवाली र पाखण्डी, नीच, निर्दयी ।
पस्यो भने मण्डलमा राज्य उज्य उठ्ठा गराउँछ ।।
वाहुन क्षत्रियैवाट मन्त्री मण्डल जोरनू राज्यको संधै ।।"
यसैगरी गोर्खा एजेन्सी कार्यालयका अरु प्रखर भाषा योजनाकारद्वय कृष्णचन्द्र अर्याल एवं वैद्यनाथ जोशी
-सेढाइ) ले वैशाख १९४७ सालमा यस्तो भाषा योजना तर्जुमा अख्तियारी गरेथे- "अझसम्म एक ही ''गोरखा भाषा" को सर्व व्यापकता हुन सकेको छैन । किन्तु नेवार, भोटे, मगर, गुरुङ, लिम्बू, सुनुवार, दनुवार, थारु, प्रवृतिका जंगली भाषाहरूले पनि आफ्ना जन्मस्थानलाई एकदम छाड्न सकेका छैनन् । जहाँसम्म एक मात्र ''गोरखा भाषा" ले अरु सबै भाषालाई अर्धचन्द्र -गलहत्ती) लगाउन्न, त्यहाँसम्म ''गोरखा भाषाको उन्नति हुन्छ" भन्नु र ''मुख्य भाषा कहिन योग्य छ" भन्नु केवल मनोलड्डु मात्र हो ।
यी त भए विचारक मनुवादी मानवहरूका कुरा । र यी मानवहरूले देखेका नेपालको राजनीतिक तथा साहित्यिक आकाशका एक महामानवलाई पनि हामीले स्मरण गर्नैपर्ने हुन्छ । ती कहलाइएका महामानव बीपी कोइराला नै हुन् । ती महामानवले पूर्वीय नेपालका अनादि-आदिवासी किराँती जातिको आराध्यदेवी सुम्निमा -भाषैपिच्छे फरक नाम छन्) लाई निन्दा गर्दै 'सुम्निमा' उपन्यासको खोल ओढाएर आर्य-अनार्यको कुरा लेखेका छन् । जसमा उपन्यासकार महामानवले आर्य -बाहुन, क्षेत्री र दलितसहित) हरू सुसंस्कृत र अनार्य किराँतीहरू जंगली हुन् भन्ने दाबी गरेका छन् ।
यसले पनि प्रष्ट पार्दछ कि सङ्घीय गणतन्त्र नेपालमा कोचाहिँ एब्सोल्युट जातिवादी छ । यहाँ गाँठी कुरो भनेको चाहिँ के हो भने शाहनिय र जहानिय पञ्जाबाट अबको पालो नेपालको राज्यसत्ता मनुवादी बाहुनिय र खसानिय शासनप्रणालीमा जानुपर्दछ । यदि त्यसो भएन भने नेपाल युगोस्लाभिया, सिक्किम, रुवाण्डा आदि नहुने कुरै छैन । इन्द्रपुरीबाट यमपुरीमा परिणत भइजान्छ ।
यस कोहोलोमा तीन सिद्धान्तले काम गरेका छन् । तिनमा छारो हाल्ने, स्वाहा पार्ने र ललिपपले किन्ने सिद्धान्त नै हुन् । सर्वप्रथम त कल, छल, बलले यिनी तिघ्रे, पर्वते र स्वाँठे आदिवासीहरूको आँखामा फेरि पनि छारो हाल्न सकियोस् । अर्थात् माछो माछो भ्यागुतो । ताकि यिनीहरू त्यो स्तरबाट कहिल्यै माथि नउठून् । दोस्रो स्वाहा सिद्धान्तले के भन्छ भने देशमा गोरखा भाषा, संस्कृत भाषा र वाङ्मय, वेद, रामायण, महाभारत र आर्यहरू बाहेक सबै जाति, भाषा र संस्कृति स्वाहा वा सखाप होऊन् । यहाँ पनि युगयुगान्तर ''जसोजसो बाहुनबाजे उसोउसो स्वाहा" नै चलिरहनु पर्दछ । तेस्रोमा पर्ने ललीपप वा मल्खु नभए गोली सिद्धान्तले शतप्रतिशत नै आदिवासीहरू डा.स्वामी प्रपन्नाचार्यमय, हिन्दूमय, सन्तभेषमय, जोसमनीमय, फाल्गुनन्दमय, ओमनन्दमय, कृष्णप्रणामीमय र भानुभक्तमय होऊन् भन्ने चाहन्छ । त्यस्तो आग्रह छ । हालैको सचिव सूची २५ मा झण्डै पच्चीसैले सो आग्रह पूर्णरूपेण पूरा भएको छ ।
यसो भएपछि मात्रै नेपालको सार्वभौमिक, प्रशासनिक, न्यायिक, व्यवस्थापकीय क्षेत्रहरूमा पुनः सभ्य आर्यहरूको ९० बाट सयप्रतिशत नै कब्जा हुनेछ भने ८० बाट सय प्रतिशत नै हिन्दूमय हुनेछ । अनि पो नेपाल युगोस्लाभिया, सिक्किम, रुवान्डा होइन इन्द्रपुरी हुनेछ । उनीहरूले आदिवासी/जनजातिहरूलाई बुझाउन खोजेको धार्मिक, भाषिक र सांस्कृतिक सेक्युलरिज्म यही नै हो । यसैमा नेपालको अस्तित्व, समुन्नति र भविष्य छ । उनीहरूको जातीय, धार्मिक, भाषिक र सांस्कृतिक एब्सोल्युटिज्मले एउटै इन्द्रपुरीको सपना देखेको छÙ जहाँ अनार्य झुमाहरू र सुम्निमाहरू युगयुगान्तर काङसोरेहरूको नभएर नवआर्य महामानवहरू क्रमशः प्रदीप र सोमदत्त इन्द्रख्वामितहरूको पाउमा लम्पसार परेर सेवारत होऊन् । कथंकदाचित् उनीहरूको नूर उठी गयो भने देश विलय भइहाल्छ ।
सुनौलो त होइन कालो अक्षरमा नलेखिएको नेपालको जिउँदो इतिहासले के कहन्छ भने बन्न गइरहेको तमुवान लिगलिग कोटका भूमिपुत्र घलेहरूले द्रव्य शाहलाई गोरखामा स्थापित गराएका हुन् । मगरातका मगर भूमिपुत्रहरूले नालापानी, काँगडा र टिष्टासम्म विशाल नेपालको निर्माण गरेका हुन् । कीर्तिपुरमा रहेका आदिवासी नेवाःहरूको १६ धार्नी कानसहित युद्ध प्रायोजक पृथ्वीनारायण शाहका नाममा नेपाल उपत्यका विजय गराइदिने आदिवासीहरू घले, मगर र गुरुङहरू नै हुन् ।
यी आदिवासीहरूलाई गोरखाको नाममा ई.१८१६ बाट कूटनीतिक मानवव्यापार प्रारम्भ गरेदेखि उनीहरूले नलडेको संसारको कुनै पनि मोर्चा बाँकी छैन । भारतमा आज पनि ६० हजार हाराहारीको सङ्ख्याले भारतीय सीमासुरक्षा गरिरहेकै छ । प्रथम र द्वितीय विश्वयुद्धमा दुई लाख ४० हजारभन्दा बढी विभिन्न युद्ध मोर्चामा खटाइए । झण्डै २०० वर्षपछिको विभेदपश्चात् मात्रै ''मै हँु नागरिकतन्त्रको जननी" भन्ने बेलायतले अस्ति २१ मई २००९ मा आदिवासीहरूलाई जियुआरकेएचएको नामबाट स्वीकार्यो र ई.१९९७ पूर्व र उत्तरको रेखा विलय गरायो । नेपालमा भने करिब छसय वर्षदेखिको आर्य अनार्य विभेदी रेखाचाहिँ विलीन हुने छाँटकाँट छैन । लेखिन लागेको संविधानले मेटाउला कि भन्ने आशासम्म छ ।
ई.१९४७ को त्रिपक्षीयदेखि नदीनाला बेचबिखनका सन्धिहरूमा हस्ताक्षर गर्नेहरू पनि भूमिपुत्र आदिवासीहरू नै हुन् कि ? सत्ताखातिर दख्खिनी इन्द्रजाली प्रभुहरूसामु त्वं शरणम् गच्छामि भन्नेहरू पनि तीघ्रे र पर्वते स्वाँठे भूमिपुत्र नै हुन् कि ? जाली शैक्षिक प्रमाणपत्रभीरु कर्मचारी र सुसंस्कृत शिक्षाका ठेकेदारी जमात पनि उनै भूमिपुत्रहरू हुन् कि ? दिल्ली र बनारस सहरमा कति भूमिपुत्रको आलिसान महल र विदेशी बैंकमा अकूत रकम सञ्चित छ हँ ? आदिवासीहरूको रगत र पसिनाले आज्र्याको मुलुक नेपालमा के यति पनि सत्य ओकेल्ने साहस छैन यी कोकोहोलो मच्चाउनेहरूको ?
नवसङ्घीय राज्यहरूको नामकरणसम्म मगरात, तमुवान, थारुवान, मिथिला प्रदेश, तामाङसालिङ, किराँत, नेवाः प्रदेश आदि इत्यादि राख्दैमा सुसंस्कृत आर्यहरूको अस्तित्व नै नामेट हुने होइन । बरु धेरै दर्जन वेदान्तचार्य डा.स्वामी प्रपन्नाचार्यहरूलेे जन्म लिनेछन् । किनभने संस्कृत विद्यापीठहरूमा आदिवासी शिक्षार्थीको नै सङ्ख्या बढी छ भनेर ढोल पिटाइएकै छ । ती संस्कृत विद्यापीठहरू भत्काइएको तथ्य छैन र ती पीठहरूमा नागरिकहरूको करसहित डलरको खोलो बगेकै छ । बगी नै रहनेछ । यसरी यी प्रदेशका भाषाहरूमा भएको साहित्यलाई अघि भनिएको गोरखा भाषामा अनुवाद गरी संसारभर फैलाइने नै छ । जसरी जियुआरकेएचएहरूले हङकङ, बेलायत र पूर्वोत्तरी भारतमा पुर्याए र भारतीय संविधानमा पहिचान नै दिलाए । अब पालो हङकङ र बेलायतमा चिनारी दिलाउने हो । गरेकै छन् त अनार्यहरूले । के गरेका छैनन् हँ सभ्य आर्यहरूको चिनारीखातिर भूमिपुत्रहरूले ?
पूर्वोत्तरी भारतकै कुरा गर्दाखेरि पनि सूधपामध्येका पारसमणि प्रधानले त नेवाः भाषालाई नै फालेर गोरखा भाषा शरणम् गच्छामि उद्घोष गरे । उनको देनलाई कसैसँग पनि तुलना गर्नै सकिँदैन । त्यस्तै फाल्नेहरूमा गुमानसिं, अच्छा, इबरा आदि पनि हुन् । मास्टर मित्रसेनले पनि त्यसै गरे । काइँलाले चाहिँ दुवैलाई एकैसाथ वृद्धि गराए । के उनीहरूले गोरखा भाषालाई विश्वसाहित्यको हारमा उभ्याएका
छैनन् ? केही समययता हङकङ डायस्पोराले पनि विभिन्न साना मातृभाषालाई फालेर गोरखा भाषालाई नै माथि उचाल्दैछ । ए लेभलमा समावेशी चिनारी दिलाइ नै सकेको छ । भोलि बेलायतले पनि त्यसै गर्नेछ । त्यसैको ज्वलन्त दृष्टान्त गोरखा भाषा साहित्यकार विश्वासदीप तिगेला पनि हुन् । यहाँ उल्लेख नभएका धेरैले गोरखा भाषाको श्रीवृद्धि गरेकै छन् । धर्म, संस्कृतिमा पनि ८० प्रतिशत हिन्दू छँदैछन् ।
यता देशभित्र दशवर्षे जनयुद्ध र सशस्त्र विद्रोह -जुन इच्छा लाग्छ) मा चौधहजार नागरिकको बलीदानीमा ६० प्रतिशतभन्दा बढी भूमिपुत्र-ी)हरू नै थिए । बेनामहरू त कति हुन् कति ? कृष्ण सेनको पो पहुँच थियो र कसरी मारिए भनेर कतिपय नागरिकहरूले थाहा पाए । बेखबर बलिवेदीमा चढाइएका भूमिपुत्र-ी)हरूको त लेखाजोखा नै छैन ।
पुछारमा लिम्बूवानको भाषा धम्कीपूर्ण छ भन्नेहरूको कोकोहोलो पनि आइरहेकै छ । राममणिलाई यहाँ पनि भुल्नुहुँदैन । आदिवासीहरूको भाषा औधी सोझो हुन्छ । किनभने राममणि बाजेले भनेकै छन् स्वाँठे । स्वभाविकै हो । तर त्यसलाई धम्कीभन्दा पनि आप\mनो नागरिकको आवाजको रूपमा बुभ\mनुपर्दछ । त्यसलाई धैर्यपूर्वक सुन्नपर्दछ । पहिचानको रूपमा स्वीकार्नुपर्दछ । नेपालको संरचना नै त्यस्तो छ । के आदिवासीहरूले क्षेत्रीबाहुनको चिनारी र अस्तित्व स्वीकारेका छैनन् ? उल्टो पुजेकै छन् । के सुसंस्कृत आर्यहरूको त्यति बुभ\mनसक्ने विशेषता होइन त्यो ? एक कुशल शासकमा हुनुपर्ने गुण हो त्यो न कि नवसुसंस्कृत शासकहरूजस्तो जातीय राजनीति गन्तव्यहीन ।
मैजारोमा ''हात्ती छिर्यो पुच्छर अड्यो" भने भै+m हलो अड्काएर गोरु चुट्नु सुसंस्कृत आर्यहरूलाई कत्ति पनि शोभा दिंदैन । नागरिकहरूले चाहेका संविधान समयमै लेखिनुपर्छ । सहरका टाठाबाटाहरूले मात्रै डलरको आडमा अधिकार र चिनारीको कुरा गरेका हुन् गिटी कुट्नेलाई त सङ्घीयता र चिनारी चाहिएकै छैन भनेर फेरि पनि माछो-माछो भ्यागुतो सिद्धान्तमा अल्मल्याउने काम गर्नु भनेको सय प्रतिशत एब्सोल्युट जातवादको इन्द्रपुरी नेपालको इच्छा गर्नु नै हो । यसैबाट प्रष्टिन्छ कि नेपाललाई युगोस्लाभिया, रुवान्डा बनाउन खोज्नेहरू, लेबनानपथमा हिँडाउनेहरू, लेण्डुप दोर्जेजस्तै बन्न खोज्नेहरू को हुन् भनेर । भलै यसपटक आदिवासीहरूसहित २ करोड ९५ लाख नेपाली नागरिकको नयाँसंविधान लेखनमा सती सरापको छायाँ नपरोस् । हिजोका राममणि बाजेको योजना ''...पस्यो भने मण्डलमा राज्य उज्य उठ्ठा गराउँछ ।। बाहुन क्षत्रियैबाट मन्त्रिमण्डल जोरनू राज्यको सँधै ।।" ले पुनरावृत्ति नपाओस् । भूमिपुत्र-ी)हरूलाई आप\mनो माटोको माया छ । इन्द्रपुरी होइन आदिवासीसहितको समुन्नत नेपाल निर्माण गर्नुपरेको छ ।
अचेल नेपालका आदिवासी भूमिपुत्री)हरूको नाममा विभिन्नखाले टाँचा वा लाञ्छनाहरूले मूलधारका पत्रपत्रिकाको पाना भरिने गरेको छ । सर्सर्ती हेर्दा ती आक्षेपका कोकोहोलो यस्ता छन्- "जातीय आवेश, विभाजन रेखा, नेपाललाई युगोस्लाभिया भै+m विलय गराउने खेल, देशलाई लेबनानको कुबाटोतिर धकेल्ने कार्य, श्रीलंका, भुटान, सोमालियापथ र लेण्डुप दोर्जेहरूको जन्म" आदि ।
नागरिकतान्त्रिक सङ्घीय गणतन्त्र नेपालसम्म आइपुग्दा राज्यको तीनै अङ्गदेखि शैक्षिक, सञ्चार, आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक र न्यायिक क्षेत्रहरूमा नब्बे प्रतिशत हिस्सा ओगट्ने चिन्तक जात यो पल यसरी लाञ्छनैलाञ्छनामा अल्भिmएको छ । यी लाञ्छनाहरूमा घोत्लिँदा म आफूसँग प्रश्न गर्छु- "आजकलका +२ का कल्कलाउँदा शिक्षार्थीहरूले पनि भन्ने गरेको एक्काइसौं शताब्दीको नेपालमा एब्सोल्युट -निरपेक्ष) जातिवादको पक्षधर को हो ? उनीहरू नेपाललाई किन लेबनानको कुबाटोतिर डोर्याइरहेछन् ? दोस्रो युगोस्लाभिया बनाउन किन खोजिरहेछन् ? किन रुवान्डा र नाइजेरिया बनाउन खोजिरहेका छन् वा किन लेन्डुप दोर्जेहरूको अवतार हुन खोजिरहेछन् हँ ?"
कल्पिन्छु- यहाँ भनिएको "जातीय आवेश र विभाजनको रेखा" नहुने हो भने यस एक्काइसौं शताब्दीको हाम्रो सङ्घीय गणतन्त्र नेपाल इन्द्रपुरी नै हुने थियो । हुन पनि कैयन् अलङ्कारले सुशोभित हाम्रा विगत र वर्तमानका कविहरूले पनि नेपालबारे कान्तिपुरीदेखि स्वर्गपुरीसम्मको माहात्म्य गाएका छन् । झनै कवि मविवि शाहले त सारा नेपाललाई नै 'रारा हौ कि अप्सरा' भनी अप्सरापुरीकै उपमा दिएका छन् ।
आज नेपाललाई यी सबै युटोपिया -स्वैरकाल्पनिक) इन्द्रपुरी, कान्तिपुरी, स्वर्गपुरी र अप्सरापुरी हुनबाट रोकेर यमपुरीको यात्रामा धकेल्ने कारकतत्व नै यी विचारक जात अनुसार "जातीय आवेश र विभाजनको रेखा" नै हुन् । अनि यी जातीय आवेश र विभाजन रेखा भनेका चाहिँ के हुन् त ? सरल भाषामा नेपालको अहिलेको राजनीतिक भू-सिमानामा ठाडो-तेर्सोमा रहेका आदिवासी भूमिपुत्र-ी)हरूको जातीय, भाषिक र सांस्कृतिक पहिचान नै राज्यपुनर्संरचनाको आधार हुनुपर्ने बहस हो ।
नेपाल सभ्यताको अभ्युदयमा गोपाल-महिषपालदेखि किराँत-ी) सभ्यता हुँदै आजको यो जिउँदो इतिहासको मोडमा आइपुगेको घडीमा वर्तमानको सग्लो नेपाल आर्जेका यी बिचरा भूमिपुत्र-ी)हरूलाई जातिवादी र विभाजनकारी बिल्ला भिराउनु नै एब्सोल्युट जातवादको दुःखदायी उदयको रूपमा सम्पूर्ण भूमिपुत्र-ी)हरूले बुभ\mन ढिलाइ गर्नुहुँदैन भन्ने मूल सन्देश वरिपरि नै यो लेख केन्दि्रत छ ।
यहाँ ओल्लो किराँतको शिक्षालयहरूमा प्राथमिकदेखि माध्यमिक शिक्षासम्म हासिल गर्दाको दिनहरूमा नेपाली भाषाका गुरुहरूले घोकाएको केही हरफलाई संस्करणसहित सम्झन चाहन्छु-
तिघ्रे र पर्वते स्वाँठे आदिवासी नाम
परेका छौं हामी खस-मनुवादी पञ्जामा
हामीकन हरे पारुहोपो Û शान्ति र चैन
सपनाबीच पनि आज रतिभर छैन ।
यी परिमार्जित हरफ राममणि आ.दी.सम्म आइपुग्दा यस्तो लेखिन पुगेको छ । उनै राममणिले संवत् २०१० सालमा लेखेथे-
"तिघ्रे र पर्वते स्वाँठे जुन हाम्रा दाज्यु-भाइ छन् ।
ती तेही रही वाचुन, हुनु पर्दैन सभ्य ती ।।
अयोग्य, मतुवाली र पाखण्डी, नीच, निर्दयी ।
पस्यो भने मण्डलमा राज्य उज्य उठ्ठा गराउँछ ।।
वाहुन क्षत्रियैवाट मन्त्री मण्डल जोरनू राज्यको संधै ।।"
यसैगरी गोर्खा एजेन्सी कार्यालयका अरु प्रखर भाषा योजनाकारद्वय कृष्णचन्द्र अर्याल एवं वैद्यनाथ जोशी
-सेढाइ) ले वैशाख १९४७ सालमा यस्तो भाषा योजना तर्जुमा अख्तियारी गरेथे- "अझसम्म एक ही ''गोरखा भाषा" को सर्व व्यापकता हुन सकेको छैन । किन्तु नेवार, भोटे, मगर, गुरुङ, लिम्बू, सुनुवार, दनुवार, थारु, प्रवृतिका जंगली भाषाहरूले पनि आफ्ना जन्मस्थानलाई एकदम छाड्न सकेका छैनन् । जहाँसम्म एक मात्र ''गोरखा भाषा" ले अरु सबै भाषालाई अर्धचन्द्र -गलहत्ती) लगाउन्न, त्यहाँसम्म ''गोरखा भाषाको उन्नति हुन्छ" भन्नु र ''मुख्य भाषा कहिन योग्य छ" भन्नु केवल मनोलड्डु मात्र हो ।
यी त भए विचारक मनुवादी मानवहरूका कुरा । र यी मानवहरूले देखेका नेपालको राजनीतिक तथा साहित्यिक आकाशका एक महामानवलाई पनि हामीले स्मरण गर्नैपर्ने हुन्छ । ती कहलाइएका महामानव बीपी कोइराला नै हुन् । ती महामानवले पूर्वीय नेपालका अनादि-आदिवासी किराँती जातिको आराध्यदेवी सुम्निमा -भाषैपिच्छे फरक नाम छन्) लाई निन्दा गर्दै 'सुम्निमा' उपन्यासको खोल ओढाएर आर्य-अनार्यको कुरा लेखेका छन् । जसमा उपन्यासकार महामानवले आर्य -बाहुन, क्षेत्री र दलितसहित) हरू सुसंस्कृत र अनार्य किराँतीहरू जंगली हुन् भन्ने दाबी गरेका छन् ।
यसले पनि प्रष्ट पार्दछ कि सङ्घीय गणतन्त्र नेपालमा कोचाहिँ एब्सोल्युट जातिवादी छ । यहाँ गाँठी कुरो भनेको चाहिँ के हो भने शाहनिय र जहानिय पञ्जाबाट अबको पालो नेपालको राज्यसत्ता मनुवादी बाहुनिय र खसानिय शासनप्रणालीमा जानुपर्दछ । यदि त्यसो भएन भने नेपाल युगोस्लाभिया, सिक्किम, रुवाण्डा आदि नहुने कुरै छैन । इन्द्रपुरीबाट यमपुरीमा परिणत भइजान्छ ।
यस कोहोलोमा तीन सिद्धान्तले काम गरेका छन् । तिनमा छारो हाल्ने, स्वाहा पार्ने र ललिपपले किन्ने सिद्धान्त नै हुन् । सर्वप्रथम त कल, छल, बलले यिनी तिघ्रे, पर्वते र स्वाँठे आदिवासीहरूको आँखामा फेरि पनि छारो हाल्न सकियोस् । अर्थात् माछो माछो भ्यागुतो । ताकि यिनीहरू त्यो स्तरबाट कहिल्यै माथि नउठून् । दोस्रो स्वाहा सिद्धान्तले के भन्छ भने देशमा गोरखा भाषा, संस्कृत भाषा र वाङ्मय, वेद, रामायण, महाभारत र आर्यहरू बाहेक सबै जाति, भाषा र संस्कृति स्वाहा वा सखाप होऊन् । यहाँ पनि युगयुगान्तर ''जसोजसो बाहुनबाजे उसोउसो स्वाहा" नै चलिरहनु पर्दछ । तेस्रोमा पर्ने ललीपप वा मल्खु नभए गोली सिद्धान्तले शतप्रतिशत नै आदिवासीहरू डा.स्वामी प्रपन्नाचार्यमय, हिन्दूमय, सन्तभेषमय, जोसमनीमय, फाल्गुनन्दमय, ओमनन्दमय, कृष्णप्रणामीमय र भानुभक्तमय होऊन् भन्ने चाहन्छ । त्यस्तो आग्रह छ । हालैको सचिव सूची २५ मा झण्डै पच्चीसैले सो आग्रह पूर्णरूपेण पूरा भएको छ ।
यसो भएपछि मात्रै नेपालको सार्वभौमिक, प्रशासनिक, न्यायिक, व्यवस्थापकीय क्षेत्रहरूमा पुनः सभ्य आर्यहरूको ९० बाट सयप्रतिशत नै कब्जा हुनेछ भने ८० बाट सय प्रतिशत नै हिन्दूमय हुनेछ । अनि पो नेपाल युगोस्लाभिया, सिक्किम, रुवान्डा होइन इन्द्रपुरी हुनेछ । उनीहरूले आदिवासी/जनजातिहरूलाई बुझाउन खोजेको धार्मिक, भाषिक र सांस्कृतिक सेक्युलरिज्म यही नै हो । यसैमा नेपालको अस्तित्व, समुन्नति र भविष्य छ । उनीहरूको जातीय, धार्मिक, भाषिक र सांस्कृतिक एब्सोल्युटिज्मले एउटै इन्द्रपुरीको सपना देखेको छÙ जहाँ अनार्य झुमाहरू र सुम्निमाहरू युगयुगान्तर काङसोरेहरूको नभएर नवआर्य महामानवहरू क्रमशः प्रदीप र सोमदत्त इन्द्रख्वामितहरूको पाउमा लम्पसार परेर सेवारत होऊन् । कथंकदाचित् उनीहरूको नूर उठी गयो भने देश विलय भइहाल्छ ।
सुनौलो त होइन कालो अक्षरमा नलेखिएको नेपालको जिउँदो इतिहासले के कहन्छ भने बन्न गइरहेको तमुवान लिगलिग कोटका भूमिपुत्र घलेहरूले द्रव्य शाहलाई गोरखामा स्थापित गराएका हुन् । मगरातका मगर भूमिपुत्रहरूले नालापानी, काँगडा र टिष्टासम्म विशाल नेपालको निर्माण गरेका हुन् । कीर्तिपुरमा रहेका आदिवासी नेवाःहरूको १६ धार्नी कानसहित युद्ध प्रायोजक पृथ्वीनारायण शाहका नाममा नेपाल उपत्यका विजय गराइदिने आदिवासीहरू घले, मगर र गुरुङहरू नै हुन् ।
यी आदिवासीहरूलाई गोरखाको नाममा ई.१८१६ बाट कूटनीतिक मानवव्यापार प्रारम्भ गरेदेखि उनीहरूले नलडेको संसारको कुनै पनि मोर्चा बाँकी छैन । भारतमा आज पनि ६० हजार हाराहारीको सङ्ख्याले भारतीय सीमासुरक्षा गरिरहेकै छ । प्रथम र द्वितीय विश्वयुद्धमा दुई लाख ४० हजारभन्दा बढी विभिन्न युद्ध मोर्चामा खटाइए । झण्डै २०० वर्षपछिको विभेदपश्चात् मात्रै ''मै हँु नागरिकतन्त्रको जननी" भन्ने बेलायतले अस्ति २१ मई २००९ मा आदिवासीहरूलाई जियुआरकेएचएको नामबाट स्वीकार्यो र ई.१९९७ पूर्व र उत्तरको रेखा विलय गरायो । नेपालमा भने करिब छसय वर्षदेखिको आर्य अनार्य विभेदी रेखाचाहिँ विलीन हुने छाँटकाँट छैन । लेखिन लागेको संविधानले मेटाउला कि भन्ने आशासम्म छ ।
ई.१९४७ को त्रिपक्षीयदेखि नदीनाला बेचबिखनका सन्धिहरूमा हस्ताक्षर गर्नेहरू पनि भूमिपुत्र आदिवासीहरू नै हुन् कि ? सत्ताखातिर दख्खिनी इन्द्रजाली प्रभुहरूसामु त्वं शरणम् गच्छामि भन्नेहरू पनि तीघ्रे र पर्वते स्वाँठे भूमिपुत्र नै हुन् कि ? जाली शैक्षिक प्रमाणपत्रभीरु कर्मचारी र सुसंस्कृत शिक्षाका ठेकेदारी जमात पनि उनै भूमिपुत्रहरू हुन् कि ? दिल्ली र बनारस सहरमा कति भूमिपुत्रको आलिसान महल र विदेशी बैंकमा अकूत रकम सञ्चित छ हँ ? आदिवासीहरूको रगत र पसिनाले आज्र्याको मुलुक नेपालमा के यति पनि सत्य ओकेल्ने साहस छैन यी कोकोहोलो मच्चाउनेहरूको ?
नवसङ्घीय राज्यहरूको नामकरणसम्म मगरात, तमुवान, थारुवान, मिथिला प्रदेश, तामाङसालिङ, किराँत, नेवाः प्रदेश आदि इत्यादि राख्दैमा सुसंस्कृत आर्यहरूको अस्तित्व नै नामेट हुने होइन । बरु धेरै दर्जन वेदान्तचार्य डा.स्वामी प्रपन्नाचार्यहरूलेे जन्म लिनेछन् । किनभने संस्कृत विद्यापीठहरूमा आदिवासी शिक्षार्थीको नै सङ्ख्या बढी छ भनेर ढोल पिटाइएकै छ । ती संस्कृत विद्यापीठहरू भत्काइएको तथ्य छैन र ती पीठहरूमा नागरिकहरूको करसहित डलरको खोलो बगेकै छ । बगी नै रहनेछ । यसरी यी प्रदेशका भाषाहरूमा भएको साहित्यलाई अघि भनिएको गोरखा भाषामा अनुवाद गरी संसारभर फैलाइने नै छ । जसरी जियुआरकेएचएहरूले हङकङ, बेलायत र पूर्वोत्तरी भारतमा पुर्याए र भारतीय संविधानमा पहिचान नै दिलाए । अब पालो हङकङ र बेलायतमा चिनारी दिलाउने हो । गरेकै छन् त अनार्यहरूले । के गरेका छैनन् हँ सभ्य आर्यहरूको चिनारीखातिर भूमिपुत्रहरूले ?
पूर्वोत्तरी भारतकै कुरा गर्दाखेरि पनि सूधपामध्येका पारसमणि प्रधानले त नेवाः भाषालाई नै फालेर गोरखा भाषा शरणम् गच्छामि उद्घोष गरे । उनको देनलाई कसैसँग पनि तुलना गर्नै सकिँदैन । त्यस्तै फाल्नेहरूमा गुमानसिं, अच्छा, इबरा आदि पनि हुन् । मास्टर मित्रसेनले पनि त्यसै गरे । काइँलाले चाहिँ दुवैलाई एकैसाथ वृद्धि गराए । के उनीहरूले गोरखा भाषालाई विश्वसाहित्यको हारमा उभ्याएका
छैनन् ? केही समययता हङकङ डायस्पोराले पनि विभिन्न साना मातृभाषालाई फालेर गोरखा भाषालाई नै माथि उचाल्दैछ । ए लेभलमा समावेशी चिनारी दिलाइ नै सकेको छ । भोलि बेलायतले पनि त्यसै गर्नेछ । त्यसैको ज्वलन्त दृष्टान्त गोरखा भाषा साहित्यकार विश्वासदीप तिगेला पनि हुन् । यहाँ उल्लेख नभएका धेरैले गोरखा भाषाको श्रीवृद्धि गरेकै छन् । धर्म, संस्कृतिमा पनि ८० प्रतिशत हिन्दू छँदैछन् ।
यता देशभित्र दशवर्षे जनयुद्ध र सशस्त्र विद्रोह -जुन इच्छा लाग्छ) मा चौधहजार नागरिकको बलीदानीमा ६० प्रतिशतभन्दा बढी भूमिपुत्र-ी)हरू नै थिए । बेनामहरू त कति हुन् कति ? कृष्ण सेनको पो पहुँच थियो र कसरी मारिए भनेर कतिपय नागरिकहरूले थाहा पाए । बेखबर बलिवेदीमा चढाइएका भूमिपुत्र-ी)हरूको त लेखाजोखा नै छैन ।
पुछारमा लिम्बूवानको भाषा धम्कीपूर्ण छ भन्नेहरूको कोकोहोलो पनि आइरहेकै छ । राममणिलाई यहाँ पनि भुल्नुहुँदैन । आदिवासीहरूको भाषा औधी सोझो हुन्छ । किनभने राममणि बाजेले भनेकै छन् स्वाँठे । स्वभाविकै हो । तर त्यसलाई धम्कीभन्दा पनि आप\mनो नागरिकको आवाजको रूपमा बुभ\mनुपर्दछ । त्यसलाई धैर्यपूर्वक सुन्नपर्दछ । पहिचानको रूपमा स्वीकार्नुपर्दछ । नेपालको संरचना नै त्यस्तो छ । के आदिवासीहरूले क्षेत्रीबाहुनको चिनारी र अस्तित्व स्वीकारेका छैनन् ? उल्टो पुजेकै छन् । के सुसंस्कृत आर्यहरूको त्यति बुभ\mनसक्ने विशेषता होइन त्यो ? एक कुशल शासकमा हुनुपर्ने गुण हो त्यो न कि नवसुसंस्कृत शासकहरूजस्तो जातीय राजनीति गन्तव्यहीन ।
मैजारोमा ''हात्ती छिर्यो पुच्छर अड्यो" भने भै+m हलो अड्काएर गोरु चुट्नु सुसंस्कृत आर्यहरूलाई कत्ति पनि शोभा दिंदैन । नागरिकहरूले चाहेका संविधान समयमै लेखिनुपर्छ । सहरका टाठाबाटाहरूले मात्रै डलरको आडमा अधिकार र चिनारीको कुरा गरेका हुन् गिटी कुट्नेलाई त सङ्घीयता र चिनारी चाहिएकै छैन भनेर फेरि पनि माछो-माछो भ्यागुतो सिद्धान्तमा अल्मल्याउने काम गर्नु भनेको सय प्रतिशत एब्सोल्युट जातवादको इन्द्रपुरी नेपालको इच्छा गर्नु नै हो । यसैबाट प्रष्टिन्छ कि नेपाललाई युगोस्लाभिया, रुवान्डा बनाउन खोज्नेहरू, लेबनानपथमा हिँडाउनेहरू, लेण्डुप दोर्जेजस्तै बन्न खोज्नेहरू को हुन् भनेर । भलै यसपटक आदिवासीहरूसहित २ करोड ९५ लाख नेपाली नागरिकको नयाँसंविधान लेखनमा सती सरापको छायाँ नपरोस् । हिजोका राममणि बाजेको योजना ''...पस्यो भने मण्डलमा राज्य उज्य उठ्ठा गराउँछ ।। बाहुन क्षत्रियैबाट मन्त्रिमण्डल जोरनू राज्यको सँधै ।।" ले पुनरावृत्ति नपाओस् । भूमिपुत्र-ी)हरूलाई आप\mनो माटोको माया छ । इन्द्रपुरी होइन आदिवासीसहितको समुन्नत नेपाल निर्माण गर्नुपरेको छ ।
No comments:
Post a Comment